آموزش مجازي معلمان
خلاصه اجرایی
با اجرای طرح آموزش مجازی معلمان و فرهنگیان توسط دانشگاه فرهنگیان می توان نسبت به جذب و هزینه درصد قابل توجهی از بودجه تخصیصی مربوط به آموزش ضمن خدمت معلمان و فرهنگیان که مبلغ بالایی می باشد، اقدام نموده و آن را در راستای توسعه و ارتقای آموزشهای علمی و دانشگاهی مرتبط به معلمان و فرهنگیان هزینه نمود. با توجه به اینکه در آموزشهای مجازی ، مستندات تولید شده بصورت الکترونیکی می باشند ، فلذا با اتخاذ یک سیاست مناسب و قابل قبول می توان نسبت به ارایه و در اختیار قرار دادن این مستندات آموزشی به معلمان ، فرهنگیان و دانش آموزان اقدام نمود که این امر خود در راستای مبحث هوشمندسازی مدارس که یکی از اهداف عالی وزارت آموزش و پرورش می باشد ، بوده و کمک شایانی در این خصوص خواهد نمود. حتی می توان پا را فراتر از محدوده معلمان و دانش آموزان گذاشته و در صورتی که قوانین موجود اجازه دهند ، نسبت به در اختیار قراردادن مستندات آموزشی تولید شده در اختیار عموم با دریافت حق عضویت و اشتراک ، اقدام نمود. برای اجرایی شدن این طرح لازم است واحدهای ذیربط آموزشی در وزارت آموزش و پرورش شامل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی (که در امر تهیه و توزیع کتب درسی فعالیت دارد) ، مرکز سنجش (که در مبحث امتحانات نهایی و سنجش علمی فعالیت دارد) و مرکز فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش(که در مبحث فناوری و ایجاد زیرساختهای نرم افزاری و سخت افزاری فعالیت دارد) ، جهت تشکیل کمیته ای اقدام نموده و نسبت به تدوین و ارایه استانداردهای لازم متناسب با توسعه آموزشهای مجازی همگام با تکنولوژی روز فناوری ، جهت تحقق اهداف مورد نظر اقدام نمایند. همزمان با این موضوع در راستای تهیه زیرساختهای مناسب سخت افزاری و نرم افزاری ، باید متناسب با بودجه تخصیص یافته در دانشگاه فرهنگیان اقدامات لازم صورت پذیرد.
ماموریت ، اهداف و چشم انداز
در اساسنامه دانشگاه فرهنگیان (بند 4 ماده 2) ، این دانشگاه موظف به ایجاد تحول و نوآوری در نظام تربیت معلمان کشور و تغییر ، اصلاح و ارتقای روشها و برنامه های آموزشی و پژوهشی تربیت معلم ، بر اساس مبانی اسلامی و با در نظر داشتن و بهره گیری از آخرین تحولات علمی و فناوریهای نوین جهت تحقق اهداف و تربیت اسلامی ، گردیده است. در این راستا به منظور کاهش هزینه های مربوط به آموزشهای حضوری معلمان و بحث درآمد زایی دانشگاه ، لزوم استفاده و بهره گیری از آموزشهای مجازی برخط بیش از گذشته احساس گردیده و هر روز نقش این نوع آموزشها در امر یاددهی و یادگیری پررنگتر می شود. حسب توضیحات بیان شده و با توجه به اینکه دانش آموزان نسبتاً زیادی متقاضی ورود به دانشگاه فرهنگیان (دانشگاه تربیت معلم سابق) می باشند و همچنین تعداد زیادی از فرهنگیان مشتاق دریافت آموزشهای ضمن خدمت آکادمیک و دانشگاهی می باشند، از اینرو بازار خوبی جهت پوشش حداکثری این تقاضاها وجود دارد که با آموزش مجازی این امکان میسر خواهد بود. در ضمن با گسترش آموزشهای مجازی ، آشنایی با فناوری و استفاده از کامپیوتر دانشجویان و کارکنان ارتقاء یافته و تحقق این امر بنوبه خود بصورت غیر مستقیم سبب ارتقای سطح علمی دانش آموزان نیز خواهد گردید.
تعريف صنعت آموزشهاي مجازي
بصورت كلي دو روش در آموزشهاي مجازي مورد استفاده قرار مي گيرند:
الف) روش آنلاين يا برخط : لازمه استفاده از اين روش دسترسي به اينترنت مي باشد كه با استفاده از زيرساخت ها و ابزارهاي تحت وب ، امكان ارسال صوت و تصوير را بين دانشجو و استاد فراهم مي نمايد. حداقل ارتباط تعاملي لازم در اينجا صوت مي باشد كه بايد بين دانشجو و استاد وجود داشته باشد. دانشجو نيز بايد بتواند حداقل از طريق متني با استاد تعاملات لازم را برقرار نمايد. با توجه به گسترش استفاده از اينترنت و بهينه شدن قضاياي مرتبط به پهناي باند و وجود تكنولوژيهاي مختلف ارتباطي ، مشكلات مربوط به ارتباطات اين نوع آموزشها تا حد زيادي برطرف گرديده است. از بين دانشگاهها ، اميركبير و تهران و از بين وزارتخانه ها ، آموزش و پرورش براي ارايه بخشي از آموزشهاي خود از اين روش استفاده مي كنند.
ب) روش آفلاين يا غير برخط: در اين روش موسسات و آموزشگاهها فعال در زمينه آموزش ، از طريق توليد ويديوها و انيميشن هاي آموزشي ، مطالب مورد نظر را به دانشجو انتقال مي دهند. از مزاياي عمده اين روش مي توان به عدم نياز به دسترسي به اينترنت ، قابليت تكرارپذيري محتواهاي آموزشي ، امكان ارايه محتواهاي آموزشي با كيفيت بالا ، استفاده از گرافيك مناسب در تهيه محتواهاي آموزشي و عدم محدوديت زماني و مكاني را نام برد. عيب عمده اين روش عدم امكان تعامل دو طرفه بين استاد و دانشجو مي باشد. وزارت آموزش و پرورش حجم زيادي از آموزشهاي خود را از اين طريق انجام مي دهد.
تدوین نقشه راه و استراتژی
در طرح پیشنهادی در نظر گرفته شده ، چهار روش برای برگزاری دوره های آموزش مجازی به شرح ذیل در نظر گرفته شده اند:
1-برگزاری 10 درصد از دروس دانشگاه بصورت آموزش مجازی برای دوره های فقط روزانه
2-آموزش آکادمیک با صدور گواهینامه آموزش عالی برای عموم که از طریق جذب دانشجو با آزمون ورودی و با هزینه نسبتا بالایی ارایه می گردد.
3-آموزش تکدرس به فرهنگیان با صدور گواهینامه ضمن خدمت و بصورت رایگان برای کارمندان. هزینه برگزاری این دوره ها مطابق بودجه های مصوب وزارت آموزش و پرورش تامین خواهد شد.
4-آموزش تخصصی بصورت تکدرس با صدور گواهینامه برای کلیه فرهنگیان و دانشجویان. این خدمت با دریافت هزینه متوسطی ارایه می گردد.
قوانین و محدودیت های دانشگاه
با توجه به اینکه مدت زمان زیادی از تاسیس دانشگاه نمی گذرد ، قوانین حاکم در خصوص برگزاری دوره های آموزش مجازی باید از ابتدا توسط دست اندرکاران ذیربط تدوین گردد. در این زمینه می توان از تجربیات دیگر دانشگاهها که در زمینه برگزاری آموزشهای مجازی پیشرو بوده و چندین سال است که در این زمینه فعالیت می نمایند ، بهره مند شد محدودیت هایی هم که این دانشگاه نسبت به دانشگاههای دیگر دارد مربوط به قوانین حاکم بر وزارت آموزش و پرورش هستند که می بایست در زمینه جذب و بکارگیری پرسنل مورد نیاز و تعداد دانشجویان ، تابع سیاست های استخدامی آن وزارتخانه باشد.
تحلیل بازار
در این طرح بازار هدف بطور کلی فرهنگیان می باشند که به دو بخش شاغلین و دانشجویان تقسیم می شوند:
الف) بخش شاغلین :
بازار مربوط به این بخش کارمندان شاغل در وزارت آموزش و پرورش می باشند و هدف برگزاری دوره های آموزش ضمن خدمت برای این کارمندان می باشد. برای اینکار بودجه اختصاصی دولتی وجود دارد که می تواند برای دانشگاه درآمد ثابت و پایداری ایجاد نماید. طبق آمار حدود یک میلیون و پانصد هزار نفر پرسنل فرهنگی در وزارت آموزش و پرورش وجود دارند که می بایست بطور متوسط سالانه 40 ساعت آموزش ضمن خدمت را سپری نمایند. اگر فقط 20 درصد این تعداد ، این دوره ها را بصورت مجازی طی نمایند ، چیزی در حدود 15 میلیون نفر ساعت خواهد شد.
ب) بخش دانشجویان:
بازار مربوط به این بخش دانشجویان دانشگاه می باشند که کارمند محسوب نمی شوند ولی جزو فرهنگیان بوده و پس از سپری نمودن دانشگاه ، استخدام وزارت آموزش و پرورش خواهند شد. این بخش خود به دو بخش روزانه و مجازی تقسیم می شوند. در بخش روزانه حدود 40 هزار نفر دانشجو در بیش از 60 پردیس مربوط به دانشگاه ، جذب خواهند شد. اگر 10 درصد این دانشجویان دروس خود را بصورت مجازی بگذرانند، یعنی حدود 4 ساعت در هفته ، در کل چیزی در حدود 160 هزار نفر ساعت در هفته احتیاج به ارایه آموزشهای مجازی خواهند داشت و در بخش دانشجویان دوره مجازی نیز اگر هزار نفر دانشجو جذب گردد و به هر دانشجو بطور متوسط هفته ای 15 ساعت آموزش ارایه گردد، در نتیجه در هر هفته چیزی در حدود 15 هزار نفر ساعت آموزش مجازی احتیاج خواهد بود.
با توجه به آمارهای ارایه شده مشاهده می شود که در صورت بازاریابی درست و انتخاب مدل تجاری مناسب ، درآمد کلی حاصل از برگزاری دوره های آموزش مجازی برای دانشگاه فرهنگیان بسیار پرمنفعت خواهد بود مضاف بر اینکه امکان فروش محتواهای الکترونیکی تولید شده نیز وجود داشته و امکان کسب درآمد از این طریق نیز برای دانشگاه وجود دارد.
تحلیل رقبا
با توجه به اهداف در نظر گرفته شده در این طرح ، ورود رقبا به حوزه های بیان شده تقریباً امکانپذیر نمی باشد. در بخش مربوط به آموزشهای ضمن خدمت فرهنگیان بدیهی است که با توجه به اینکه دانشگاه فرهنگیان زیرمجموعه ای از وزارت آموزش و پرورش بوده و عمده هدف تشکیل دانشگاه ، تربیت نیروی متعهد و متخصص برای این وزارتخانه می باشد ، از اینرو اگر قرار باشد وزارت آموزش و پرورش کار آموزشهای ضمن خدمت خود را برون سپاری نماید ، قطع به یقین سایر رقبا شانسی در برابر دانشگاه نخواهند داشت. مگر آنکه در بحث هزینه بسیار هزینه پایینی را مطرح نمایند که در آنصورت نیز با توجه به سیاست های اتخاذی داخل مجموعه وزارت آموزش و پرورش باز هم دانشگاه شانس بسیار بیشتری را خواهد داشت. تقریباً به جرات می توان گفت که سرمایه گذاری در این بخش برای دانشگاه به شرط تعامل سانده و مثبت با مجموعه های ذیربط در داخل مجموعه وزارت آموزش و پرورش و همچنین تصویب بموقع بودجه ، سود پرمنفعتی را در آینده نصیب دانشگاه خواهد نمود. در بخش مربوط به دانشجویان نیز با توجه به ماهیت کار و فرآیندهای خاص مترتب بر آن ، ورود رقبا به این بخش اصلاً موضوعیت پیدا نخواهد کرد.
تحلیل مالی
بخش تحلیل مالی آموزشهای مجازی در دو حوزه هزینه و درآمد به شرح ذیل در نظر گرفته شده است:
الف)حوزه هزینه :
-تهیه سخت افزارهای مورد نیاز مطابق طرح تکنولوژیکی (از نوع سرمایه ای)
-تهیه نرم افزارهای مورد نیاز مطابق طرح تکنولوژیکی (از نوع سرمایه ای)
-تهیه پهنای باند اینترنتی مورد نیاز (از نوع جاری)
-نگهداری و پشتیبانی از سخت افزار ، نرم افزار و شبکه (از نوع جاری)
-حقوق و دستمزد کارمندان و کارشناسان (از نوع جاری)
-حق الزحمه اساتید (از نوع جاری)
ب)حوزه درآمد :
-شهریه اخذ شده از دانشجویان مجازی
-شهریه مربوط به آموزشهای تخصصی
-دریافت بودجه مربوط به آموزش ضمن خدمت کارکنان از وزارت آموزش و پرورش
-کاهش هزینه های ثابت و متغیر برگزاری کلاسهای حضوری دوره های روزانه دانشجویان دانشگاه
تحلیل SWOT
در این بخش تحلیل رقابتی طرح تجاری آموزش مجازی فرهنگیان با استناد به توضیحات بیان شده ، ارایه می گردد:
•نقاط قوت
-استفاده مناسب از تکنولوژی فناوری اطلاعات در امر فرآیند یاددهی / یادگیری
-امکان فراهم بودن استفاده از آموزشهای تخصصی بدون محدودیت های زمانی و مکانی برای فرهنگیان و دانشجویان
-درآمد زایی پرمنفعت برای دانشگاه فرهنگیان
-کم کردن هزینه های ثابت و متغیر مربوط به تشکیل کلاسهای حضوری
-گسترش آموزشهای ضمن خدمت فرهنگیان با هزینه های کمتر
-ارتقاء و رواج فرهنگ استفاده از کامپیوترو اینترنت در فرهنگیان که بطور غیر مستقیم در هوشمند سازی مدارس اثر گذار خواهد بود.
-کمک به کسب درآمد و همچنین فراهم نمودن مزیت های رقابتی برای شرکت های فعال IT کشور که در زمینه ارایه خدمات پهنای باند فعالیت دارند.
•نقاط ضعف
-نیاز به تهیه تجهیزات سخت افزاری و مرکز داده مناسب که سوای مشکل تهیه تجهیزات ، هزینه بالایی را می طلبد و با توجه به محدودیت های اعتباری احتمال بروز مشکلاتی در این خصوص وجود دارد.
-نیاز به پهنای باند مناسب برای مرکز داده دانشگاه به عنوان نقطه مرکزی برگزاری کلاسهای آموزش مجازی که با توجه به محدودیت های مکانی و شرکت های تامین کننده پهنای باند کلان ، مشکلاتی نیز در این خصوص وجود خواهد داشت.
-ضعف بسترهای مخابراتی موجود که موجب کاهش کیفیت ارتباطی صوت و تصویر در هنگام برگزاری کلاسهای آنلاین می گردد.
-کمبود اساتید ماهر در کار با کامپیوتر
•فرصت ها
-امکان جذب بخشی از بودجه تخصیصی کلان آموزش و پرورش در امر هوشمند سازی مدارس توسط دانشگاه
-تهیه محتواهای آموزشی بصورت الکترونیکی که قابلیت انتشار و دسترسی به آنها را برای دانشجویان و فرهنگیان و حتی عموم مردم فراهم می نماید.
-بالا رفتن جایگاه ارزشی وزارت آموزش و پرورش و فرهنگیان بلحاظ پیشرو بودن در زمینه آموزشهای نوین با استفاده از تکنولوژیهای نوین
-امکان استفاده در هر مکان و در هر زمانی از آموزشهای ارایه شده توسط فرهنگیان و دانشجویان
•تهدید ها
-مشکلات مربوط به تامین امنیت سایبری
-عدم تخصیص بموقع بودجه وزارت آموزش و پرورش
-عدم سرویس مناسب بلحاظ اداری ، نرم افزاری و سخت افزاری
-عدم موافقت مرکز آموزش منابع انسانی وزارت آموزش و پرورش با برگزاری دوره های ضمن خدمت فرهنگیان بصورت مجازی
-عدم همکاری دستگاههای ذیربط در خصوص اعطای مجوزهای لازم به دانشگاه فرهنگیان(مانند وزارت علوم)
ساختار اداری و منابع انسانی مورد نیاز
ساختار اداری و منابع انسانی مورد نیاز برای واحد آموزشهای مجازی دانشگاه فرهنگیان ، یک مرکز با ساختار اداری ذیل پیشنهاد می گردد:
الف) اداره آموزش دانشجویان مجازی : به منظور هماهنگی ، نظارت و مدیریت برگزاری دوره های مجازی دانشجویان و صدور گواهینامه های لازم
ب) اداره آموزش تخصصی و ضمن خدمت : به منظور هماهنگی ، نظارت و مدیریت برگزاری دوره های تخصصی و ضمن خدمت مجازی و صدور گواهینامه های لازم
ج) اداره فناوری اطلاعات و زیرساخت : فراهم نمودن امکانات سخت افزاری و زیرساختی مناسب برای برگزاری بموقع و باکیفیت دوره های آموزش مجازی
در این ساختار پیشنهادی ، تعداد کارمندان و کارشناسان هر بخش متناسب با شرح وظایف و همچنین رشد و گستره حوزه های فعالیت مربوطه تعیین می گردد.
طرح فنی
برای پیاده سازی سامانه مورد نیاز باید در سه حوزه نرم افزاری ، سخت افزاری و شبکه و زیرساخت اقدامات لازم را به انجام رسانید. برای این اقدامات متناسب با عملیات پیشرفت پیاده سازی و اجرای آموزش مجازی می توان مطابق شرح ذیل اقدام نمود:
-بخش نرم افزاری :
این بخش شامال تولید و یا خرید پرتال به معنای تخصصی آن یعنی درگاه خدمات رسانی می باشد که باید حداقل شامل ماجولهای ذیل باشد:
- کلاس مجازی
- ثبت نام و امور دانشجویی شامل : انتخاب واحد ، صدور کارنامه ، صدور گواهینامه و ...
- ارزیابی و آزمونهای برخط
- اطلاع رسانی شامل : SMS ، ارسال ایمیل ، اخبار و ...
- بخش مدیریت پرتال
- بخش مالی شامل : دریافت شهریه و ارایه گزارشات مالی و حسابداری
- بخش اداری شامل : مکاتبات اداری ، سیستمهای مالی و لجستیک
- کتابخانه دیجیتال شامل : کتابها و ژورنالهای معتبر
- محیط گفتگو برای دانشجویان و اساتید جهت تبادل نظرات و اطلاعات
- سرویس پست الکترونیکی
- بخش رفاهی شامل : وام دانشجویی ، تغذیه ، خوابگاه و ...
تهیه ماجولهای فوق متناسب با توسعه و بصورت مرحله ای می تواند صورت پذیرد. برای کم کردن هزینه تهیه و تولید ماجولهای فوق می توان از نرم افزارهای متن باز نیز استفاده نمود که البته ریسکهای مربوط به استفاده از اینگونه نرم افزارها را باید مورد توجه قرار داد.همچنین در این بخش می توان از سیستمهای دانشگاهی آماده نیز جهت پیاده سازی استفاده نمود. خرید سیستمهای آماده مزایایی همچون : صرفه جویی در زمان بلحاظ انتخاب شرکت ، برنامه نویسی ، تست ، رفع مشکلات گزارش شده و نیز سرعت در پیاده سازی سیستم را بهمراه خواهد داشت. گرچه در اینصورت به منظور برآورده نمودن موارد خاص، احتمال نیاز به تغییر در بخشهایی از نرم افزار سیستم و یا اضافه نمودن ماجولهای خاص وجود خواهد داشت ، ولی عمده نیازهای درخواستی در اینگونه سیستمها با توجه به سوابق پیاده سازی آنها قابل تامین می باشد.
-بخش سخت افزاری :
این بخش شامل سخت افزارهای مورد نیاز به شرح ذیل می باشد:
- تهیه سرورهای قوی و مناسب متناسب با تعداد کاربران و حجم تراکنش های صورت پذیرفته در ماکزیمم حالت
- تهیه تجهیزات مانیتورینگ
- تهیه تجهیزات امنیت شبکه
- تهیه تجهیزات مربوط به ثبت وقایع
- تهیه کامپیوتر به تعداد کارمندان و اساتیدی که در این بخش قرار است فعالیت نمایند.
-بخش شبکه و زیر ساخت :
موارد مرتبط به بخش شبکه و زیرساخت شامل موارد ذیل می شوند:
- ایجاد مرکز داده استاندارد مناسب جهت خدمات رسانی مورد نیاز
- تامین پهنای باند اینترنتی / اینترانتی مورد نیاز. با توجه به اینکه فعلاً مخاطبان داخل کشور مد نظر می باشند و همچنین گران بودن پهنای باند اینرنتی ، به منظور کاهش هزینه ها و بالابردن ضریب امنیتی می توان از پهنای باند اینترانت ملی استفاده نمود که فقط در داخل کشور قابل استفاده می باشد و کاربران داخل کشور از اینترنت و یا اینترانت می توانند از سرویسهای واقع در این بستر استفاده نمایند.
- تهیه نرم افزارهای شبکه ای مورد نیاز (پست الکترونیکی ، مانیتورینگ ، ثبت وقایع و ...)
البته برای شروع کار با توجه به اینکه سرمایه اولیه زیادی مورد نیاز خواهد بود و همچنین زمانبر بودن تهیه تجهیزات و زیرساخت های فنی مورد نیاز ، می توان از امکانات موجود در مرکز داده وزارت آموزش و پرورش که یک مرکز داده استاندارد می باشد ، استفاده نمود.
جدول زمانبندی CPM
نمونه جدول زمانبندی در خصوص اجرای طرح مطابق شکل ذیل در نظر گرفته شده است. البته در تهیه جدول زمانبندی مفروضات ذیل با توجه به توضیحات بیان شده ، در نظر گرفته شده اند:
- از زیر ساخت مرکز داده و پهنای باند مربوط به وزارت آموزش و پرورش استفاده خواهد. طبق بررسیهای بعمل آمده وزارت آموزش و پرورش دارای مرکز داده استاندارد و پهنای باند مناسب اینترانتی بوده و آمادگی واگذاری امکانات خود به دانشگاه را دارد.
- برای تهیه پرتال ، از پرتالهای آماده موجود در بازار که امتحان خود را پس داده و عملیاتی شده اند ، استفاده خواهد شد.
- نرم افزارهای و سخت افزارهای غیر ضروری در آینده تهیه و اضافه خواهند گردید.
طبق جدول زمانبندی ، حدود 6 الی 7 ماه برای اجرای طرح مورد نیاز خواهد بود.
