مدیریت حقوق دیجیتالی
موضوع : مدیریت حقوق دیجیتالی
- تهیه کنندگان: سیداحمد میرآقایی -
مقدمه
مديريت حقوق ديجيتال مجموعه فن‌آوري‌هايي است كه بر دسترسي بر دارايي‌هاي ديجيتال نظارت مي‌كند دارندگان حقوق معمولاً شركت‌هاي دارنده كپي رايت هستند و با استفاده ازمديريت حقوق ديجيتال (Digital Rights Management) يا همان DRM دسترسي افراد به مستندات، برنامه‌هاي كامپيوتري و داده‌هاي خود را محدود مي‌كنند. با اين حال DRM بيشتر براي مبارزه با خريد و فروش و استفاده غير مجاز از محصولات چند رسانه‌اي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. DRM بر دو اصل رمزگذاري و محدوديت دسترسي بنا شده‌است. DRM از رمزگذاري براي محافظت و از تعريف سطح دسترسي براي نظارت بر استفاده از مطالب بهره مي‌برد. مطالبي كه DRM بر آنها اعمال مي‌شود، فرمت خاصي دارند كه تنها با استفاده از قفل‌ها و ابزار مناسب خوانا مي‌شوند. در اين ميان سطح دسترسي براي افراد تعريف مي‌شود تا افراد بتوانند با استفاده از كليد‌هاي مناسب، قفل‌هاي مطالب را باز و به آنها دسترسي پيدا كنند. براي مثال فابل‌هاي موسيقي كه DRM بر آنها اعمال مي‌شوند تنها توسط افرادي كه با پرداخت پول، كليد قفل را خريداري كرده‌اند قابل شنيدن هستند. اولين و بزرگترين استفاده كنندگان DRM شركت‌هاي ساخت و پخش موسيقي و فيلم هستند. زماني كه DVD براي اولين بار به بازار عرضه شد، سيستمي مشابه DRM بر عدم كپي كردن فيلم‌ها نظارت مي‌كرد. با ظهور فرمت MP3 و پخش موزيك در اينترنت با اين فرمت، مديريت حقوق ديجيتال آثار جدي‌تر دنبال و باعث اعمال DRM در فروشگاه‌هاي آنلاين موسيقي مانند iTunes و Napster شد. يكي از ايراداتي كه به مديريت به روش DRM وارد است، عدم سازگاري ابزار قفل گذاري با تمام نرم‌افزارها و سيستم‌ها مي‌باشد. براي مثال موزيك‌هاي خريداري شده از فروشگاه Napster بر روي iPod و iTunes قابل پخش نمي‌باشد و يا اگر روزي Napster و iTunes عرضه نرم‌افزار خود را متوقف كنند، موزيك‌هايي كه در گذشته از آنها خريداري شده‌است، غير قابل استفاده مي‌گردند. موضوع ديگر، امنيت بسيار ضعيف قفل‌هاي DRM است. امروزه هكرها به راحتي قفل مطالب محافظت شده را مي‌شكنند و آنها را با فرمت‌هاي سازگار بر روي اينترنت قرار مي‌دهند. با تمام محاسن و معايب DRM، صاحبنظران معتقدند كه اعمال محدوديت‌هاي دسترسي در فضاي آزادي مانند اينترنت، كه هدف اصلي ميثاق آن ايجاد فضايي دور از محدوديت براي همه است، منجربه كم و محدود شدن خلاقيت كاربران مي‌شود.
با توجه به نقش اطلاعات به عنوان کالای باارزش و لزوم حفاظت از آن در تجارت امروز ، به مکانیسم کارآمدی برای حمایت از تجارت الکترونیک نیاز بود لذا برای دستیابی به این هدف مدیریت حقوق دیجیتال مطرح گردید. درسال 2001 یک گروه توسط کنسرسیوم جهانی وب برای بحث وتفکر درباره این موضوع گرد آمدند.
دی.آر.ام به فناوری هایی گفته می شود که با استفاده از آنها ، مالکان محتوای دیجیتال می توانند از تکثیر غیرقانونی محتویات خود حفاظت کنند. دی آرام سیستمی است که محتویات دیجیتال را رمزگذاری می کند و دسترسی را فقط به افرادی که اجازه استفاده از آن محتویات را دارند ، می دهد و مانع از کپی برداری غیرمجاز و انبوه فایلهای مختلف ( اعم از موسیقی ، ...) می شود. بعبارت دیگر دی آرام یک روش فنی حمایت از محتویات دیجیتال است که اعمالی برای مراقبت از حقوق پدیدآورنده متن انجام می دهد . این اعمال شامل محدود نمودن دفعاتی که یک فایل می تواند اجرا شود، ممانعت از اجرای فایل دریک دستگاه بدون مجوز و نظارت بر عمل تایید و تصدیق کاری که حین انتقال فایل ها انجام می گیرد ، می باشد.
دی آرام ماهیتا به مجموعه ای از فن آوری و روشها اشاره دارد که اطمینان را پایه ریزی کرده و امنیت تجارت محتوای دیجیتال را ممکن می سازد.
روند تکامل دی. آر.ام
نسل اول : مدیریت حقوق دیجیتال درزمینه امنیت سطح پایین و رمزگذاری و پیشگیری از انتشار غیرقانونی بوسیله قفل گذاری روی منابع و محدودیت در توزیع منابع ، متمرکز بوده است .
نسل دوم : مدیریت حقوق دیجیتال درزمینه مدیریت ، قابلیت ها را توسعه داده است.
نسل سوم : مدیریت حقوق دیجیتال زمینه های اخلاقی ،قانونی و فنی را با هم ترکیب می کند تا به یک مدل تجاری منطقی مناسب با توجه به نیازهای کاربرتبدیل شود.اجزای این فنا وری شامل رمزگذاری ، انگشت نگاری و... می باشد. به این ترتیب بین امنیت ،کاربرپسندی ، سادگی و توافقات حقوقی، تعادل برقرار می گردد .
دی. آر.ام اغلب در فایلهای ویدیویی ، موسیقی و فیلم کاربرد داردو امکان تجارت دیجیتالی را فراهم می کند.درحقیقت با تامین امنیت و اطمینان بین صاحبان محتوای دیجیتال وکاربران، امکاناتی به شرح ذیل فراهم می گردد:
حمایت فنی وقانونی از محتوای دیجیتال: دی.آر.ام ازیک برنامه رایانه ای بنام الگوریتم رمزی استفاده می کند تا محتویات دیجیتال را رمزنویسی کند الگوریتم رمزی به یک کلید رمز نیاز داردتا مطلب را رمز نویسی کند و فقط دارندگان این کلید می توانند از محتویات استفاده کنند.
توزیع ونشر مطمئن محتوای دیجیتال : ازطریق رمزنویسی، محتوای دیجیتال حفظ می شود وبدون رمز ، فایل نامفهوم خواهد شد.
تضمین صحت و اعتبار محتوای دیجیتال: دی.آر.ام می تواند با استفاده از یک تکنیک ریاضی بنام تابع درهمساز یکطرفه ، اعتبار محتوای دیجیتال را تضمین کند.
تامین امنیت محتوای دیجیتال : یکی از فناوریهای دی آر.ام ، نقشهای دیجیتال است که از یکسری بیتهای دیجیتال نامرئی تشکیل شده اند . نقش های دیجیتال را می توان بگونه ای ایجاد کرد تا اطلاعات تعیین کننده هویت ( مانند ناشر اصلی ، شماره کارت اعتباری خریدار) در آن گنجانده شود. ممکن است نقشهای دیجیتال برای افراد قابل رویت نباشد اما آنها را با نرم افزارهای خاصی می توان خواند. این فناوری امکان تشخیص کپی برداری غیرقانونی را فراهم می کند. البته هیچیک از اینها ( رمزنویسی و نقش های دیجیتال) نمی تواند امنیت محتوای دیجیتال را کاملا تضمین کند.
منابع
1- رشيد عسگري http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8805270643