رصد خانه فناوری اطلاعات

یکی از مسائل مهم در حوزه پیشتازی علم و فناوری در دنیا، رصد فناوری خصوصا در حوزه فناوری اطلاعات است. کشف گرایش های نوظهور در فناوری و کاربری آن، میزان بلوغ آنها، تغییرات احتمالی در آینده و سرمایه گذاری در توسعه آنها نیازمند برنامه ریزی دقیق در حوزه رصد فناوری است. شرکت های تحقیقاتی بسیاری در دنیا در حوزه های علمی و تجاری این فعالیت ها را انجام می دهند. در کشور آمریکا به عنوان پیشتاز در حوزه فناوری اطلاعات سرمایه گذاری بسیار زیادی در حوزه رصد فناوری از نظر علمی و تجاری مشاهده می شود. فعالیت تخصصی برخی از این شرکت ها نشان می دهد که حوزه رصد فناوری خود به تنهایی به یک علم تبدیل شده است که بر حسب میزان بلوغ می توان مشاهدات دقیق تری انجام داد. این علم به ما کمک می کند که بتوانیم راه های میانبر را سریعتر پیدا کنیم و بتوانیم گام های موثر تری برای پیشرفت در حوزه فناوری اطلاعات برداریم. رصد فناوری بطور کلی نیاز به سازوکارهایی دارد که باید به طور صحیح به آنها پرداخته شود:

1. شناخت مبادی تولید علم و فناوری و یا سرمایه گذاری (دانشگاه ها، شرکت ها، دولت ها، شخصیت های تاثیرگذار و ...)
2. شناخت ابزارهای انتشار اطلاعات (وب سایتها، بلاگها، شبکه های اجتماعی، فیدهای خبری، همایش ها و ...)
3. ایجاد مکانیزم های پایش مبادی تولید علم
4. ایجاد مکانیزم های دریافت و پردازش اطلاعات به صورت مستمر
5. ایجاد مکانیزم های تولید محتوا

نکته مهم در اینجا این است که فرآیند رصد فناوری نباید به یک فعالیت روتین برای ارائه گزارش¬های آماری تبدیل شود، بلکه باید به صورت پویا و پیش فعال نسبت به تولید محتوا، اثرگذاری در بومی سازی فناوری در کشور و دریافت بازخورد و بهبود سازوکارهای رصد اقدام شود. همچنین شاخص هایی به منظور موفقیت مکانیزم رصد در جامعه تعیین شود.

استراتژی رصد فناوری

برای اجرایی کردن سازوکار رصد فناوری، سه استراتژی مطرح است:

1. طراحی و پیاده سازی سازوکار رصد فناوری در ابتدا و سپس آغاز رصد
2. آغاز رصد و طراحی و پیاده سازی سازوکار رصد فناوری بطور موازی
3. طراحی و پیاده سازی سازوکار اولیه رصد فناوری و سپس آغاز رصد و تکمیل فرآیند بصورت موازی

بر اساس بررسی ها انجام شده، استراتژی 1 ممکن است زمان زیادی به طور بینجامد، ضمن اینکه اقدامات زیادی انجام میشود که ممکن است لزوما به خروجی مناسب منتهی نشود. استراتژی 2 ممکن است بدلیل عدم برنامه ریزی صحیح در ابتدا منجر به انجام فعالیت هایی شود که امکان استفاده موثر از آنها وجود نداشته باشد و سبب هدر رفت زمان، هزینه و ابزارها شود. بنابراین بنظر میرسد طبق استراتژی 3 بهتر است ابتدا تحلیل مناسبی انجام شده و مدل کلان رصد فناوری ایجاد شود و سپس با آغاز رصد فناوری، نسبت به تکمیل جزئیات مدل اقدام شود.

مدل تیم اجرایی

برای اجرایی کردن سازوکار رصد فناوری، در سطح عملیاتی می­توان به چند شکل عمل کرد:

1. بکارگیری یک تیم ثابت جهت رصد فناوری
2. بکارگیری یک تیم متغییر جهت رصد فناوری
3. بکارگیری ترکیبی از یک تیم ثابت و یک تیم متغییر

بدلیل اینکه فناوری ماهیت پویا دارد، راهکار1 بنظر میرسد که چندان مناسب نخواهد بود. زیرا یک تیم ثابت حتی اگر با دریافت آموزش مطالب جدید را یاد بگیرند، در نهایت علایق و تخصص محدود دارند و معمولا یک طیف خاص از فناوری را بیشتر مورد توجه قرار می دهند و یا بررسی ها به صورت سطحی انجام می­شود. این نتیجه با اصل رصد فناوری سازگاری ندارد. بکارگیری یک تیم متغییر میتواند از این جهت که ابعاد مختلف فناوری رصد شود موثر باشد، اما بدلیل عدم ثبات نیروها، یکپارچگی در فعالیت ها برقرار نمیشود و امکان ایجاد یک سازوکار مشخص در رصد فناوری وجود نخواهد داشت. بنابراین بهتر است که بر حسب نوع فعالیت ها ترکیبی از یک تیم ثابت جهت هدایت نظام کلی رصد فناوری و یک تیم متغییر جهت پوشش دادن طیف گسترده تری از فناوری ها ایجاد شود. همچنین می توان در حوزه های مختلف به صورت عمیق تر تحقیقات را پیش برد.

برای اجرای راهکار 3 میتوان از مدل مبتنی بر جامعه در حوزه نرم افزارهای کدمتن باز استفاده کرد. در این مدل معمولا یک مجموعه مشخص حمایت از پروژه را در سطح کلان بر عهده می­گیرند و سپس افراد بر حسب علاقه جامعه آن را شکل می­دهند. هر چه پروژه توانایی جذب افراد بیشتری را داشته باشد، آن جامعه بیشتر و بهتر شکل می­گیرد و به مرور مراحل تکامل خود را طی میکند. یک نمونه از این مدل در حال حاضر در جامعه آزاد رایانش ابری1 ایجاد شده است که میتوان از ظرفیت ایجاد شده در آن برای تشکیل تیم متغییر استفاده کرد.

مدل اجرایی

مدل اجرایی رصد فناوری مبتنی بر مجموعه ای از فعالیت ها به صورت زیر پیشنهاد میشود:

1. تامین محل برگزاری جلسات
2. بکارگیری حداقل یک نیروی ثابت در مجموعه جهت انجام امور ستادی
3. ایجاد کارگروه های تخصصی در جامعه به صورت آزاد و عمومی
4. ایجاد کارگروه تولید محتوا در جامعه
5. ایجاد کارگروه ویژه مدیریت برنامه رصد فناوری در جامعه
6. تهیه گزارش های تحقیقاتی در کارگروه های تخصصی (گزارش، اسلاید، خبر، ...)
7. تولید محتوا متناسب با گزارشهای تولید شده در کارگروه مربوطه در قالب های مختلف (اینفوگرافی، عکس، انیمیشن، ...)
8. ارائه محتوا و گزارش های تحقیقاتی در جلسات عمومی جامعه و نیز انتشار نتایج در سایت جامعه برای اعضا
9. جمع بندی و ارائه گزارش به مجموعه حامی برنامه رصد توسط کارگروه مدیریت برنامه
10. تامین هزینه های مربوط به کارگروه ها و برنامه های تولید محتوا توسط مجموعه حامی برنامه رصد
11. انتشار محتوای تولید شده به روش های مختلف (وبلاگ، شبکه های اجتماعی و ...) با هدف فرهنگ سازی و ارتقای دانش عمومی

مدل هزینه در جامعه

به منظور تامین هزینه های مربوط به برنامه رصد، مبتنی بر مدل جامعه محور و تشکیل کارگروه های مختلف، چندین روش پیشنهاد شده است که به این ترتیب می باشد:

1. تامین هزینه های مربوط به تشکیل کارگروه اصلی مدیریت برنامه رصد در جامه، جهت هماهنگی برگزاری جلسات و تشکیل کارگروه­ها، مدیریت جلسات و کارگروه ها، تامین ابزارها، الگوها، استانداردهای مورد نیاز و ... بصورت ثابت و ماهیانه (ماهیانه 3 میلیون تومان بعلاوه 500 هزار تومان به ازای تشکیل هر کارگروه تخصصی برای ایجاد یک حوزه رصد جدید)
2. تامین هزینه های مربوط به تهیه گزارش و ارائه آن توسط اعضا در کارگروه های تخصصی (بر حسب تعیین کارگروه رصد، میانگین 250 هزار تومان به ازای هر گزارش خبری و 500 هزار تومان برای هر گزارش تحلیلی)
3. تامین هزینه­های مربوط به تولید محتوای چندرسانه­ای (بر حسب نوع محتوا)

مدل درآمدی

فرض بر این است که در حالت پیش فرض همه محتوای تولید شده با هدف فرهنگ سازی و به صورت رایگان در اختیار عموم قرار داده شود. اما در صورت نیاز به تجاری­سازی تحقیقات انجام شده، برنامه های زیر پیشنهاد می­شود.

1. ارائه محتواهای چندرسانه ای و کسب درآمد از طریق فروش محتوا، حق عضویت و یا جذب تبلیغات
2. انتشار یک ویژه نامه در حوزه رصد فناوری و کسب درآمد از طریق فروش، حق عضویت و یا جذب تبلیغات
3. برگزاری دوره های آموزشی متناسب با فعالیت کارگروه های تخصصی
4. بازاریابی و فروش محتوای چند رسانه ای تولید شده به رسانه های عمومی

با توجه به اینکه جامعه با هدف بسترسازی و به صورت غیرانتفاعی فعالیت می­کند، فرض بر این است که موارد درآمدی مربوط به فعالیت مستقیم جامعه در داخل خود آن هزینه می­شود. مگر فعالیت­هایی که بطور خاص سفارش داده شده باشد و صریحاً اعلام شده باشد که خروجی آن باید تنها در اختیار بهره بردار قرار داده شود. به عبارت دیگر چنانچه موارد فوق توسط جامعه انجام شوند، درآمد آن در خود جامعه هزینه خواهد شد.

سایر موارد

به منظور توسعه فضای رصد، سعی می­شود 8 ماه پس از شروع فعالیت کارگروه و تثبیت مدل فعالیت، از مدل های جدید برای مدیریت محتوا، فرهنگ سازی و ارتقای سطح دانش عمومی استفاده شود که در صورت نیاز به تامین اعتبار، متعاقباً محاسبه و اعلام خواهد شد. مثلا موارد زیر در نظر گرفته شده است:

1. بکارگیری فناوری واقعیت افزوده در تولید محتوا
2. استفاده از هستان شناسی و مدلهای مفهومی برای مدیریت دانش
3. طراحی رویدادهای رقابتی، مسابقات آینده نگری، نمونه سازی، ارائه Vision و ...

حامیان برنامه رصد

در حال حاضر مجموعه های زیر در برنامه رصد مشارکت دارند:

1. جامعه آزاد رایانش ابری ایران
2. مرکز تحقیقات رایانش ابری دانشگاه صنعتی امیرکبیر
3. شرکت طاها

لینک های مرتبط

• رصد خانه رایانش ابری